AMİDA HABER – Diyarbakır’da Kur'an-ı Kerim'de isimleri geçen Zülkifl ve Elyesa peygamberlerin defnedildiğine inanılan, Kralkızı Baraj Gölü, su sarnıçları ve tarihi yapısıyla da ilgi gören Eğil ilçesinde 2021 yılında başlatılan arkeolojik kazılar devam ediyor.
Eğil kalesinde yapılan arkeolojik kazılarda Hristiyan din adamlarına ait olduğu değerlendirilen 1600-1900 yıl öncesine tarihlendiği belirlenen 2 mezar tespit edildi.
Eğil Kalesi'ndeki kazılar Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Vecihi Özkaya başkanlığında yürütülüyor.
Kilisede 1900 yıllık papaz mezarları bulundu
Kazılar, duvarlarında çok sayıda haç sembolünün bulunduğu yaklaşık 1900 yıllık kaya kilisenin çevresinde yoğunlaşırken, kilisenin alt kısmında duvarlarında farklı haç motifleri bulunan ve ayinlerin yapıldığına dair izler tespit edilen 2 mezara ulaşıldı. Mezarların iki papaza ait olduğu düşünülüyor.
Aziz Thaddeus'a ait olabilir
Kazı Başkanı Prof. Dr. Özkaya, Eğil Kalesi'ndeki arkeolojik kazılarla hem ilçenin hem de bölge'nin kültürel değerlerini ortaya çıkarmaya çalıştıklarını belirterek şunları söyledi:
"Çalışmalarımızda alanın sadece bir kaya kilise olmadığını aynı zamanda kilise ile bağlantılı olarak bir kilise kompleksi haline dönüştürüldüğünü gördük. Alanın alt tarafında etrafı dini mimariye uygun şekilde inşa edilmiş 2 mağara tespit ettik. Kaya kilisesindeki mezarın Hristiyan azizlerinden birine ait olma ihtimali bizi bu alana yoğunlaştırdı. Yaptığımız araştırmalar, milattan sonra 1. yüzyıl ile 6. yüzyıl arasında söz konusu kilisenin bölge ve tüm Hristiyan dünyası için önemli bir merkez olduğunu ortaya koydu. Bu konudaki öngörülerimizi doğrulayan verilere de ulaştık. Kilisede gömülü azizin Ermeni kayıtlarına göre milattan sonra 50 yılında Bingöl bölgesinde katledilmiş olan aziz Thaddeus'a ya da yerel ismiyle Mar Addai'ye ait olabileceği güç kazanmakta. Verilerimiz bu yönde yoğunlaşmaktadır. Aziz Thaddeus'un Hz. İsa'yı gördüğü ve ondan emir aldığı, emirlerini tebliğ ederken Bingöl bölgesinde katledildiği ve buraya gömüldüğüne dair bilgiler var. Kaya Kilisesi olarak adlandırılan geniş bir alanın Aziz Thaddeus'a ait olabileceği yönünde bazı kayıtlar ve veriler elde ettik."
Mezarlarda yatanlar 'kutsal kişiler'
Mağaralar, içinde ayinler düzenlendiğine dair is ve adak yerleri gibi birçok özelliğin olduğunu kaydeden Özkaya, “Bu mağaraların içindeki kalıntılar, duvarlara işlenmiş haçlar ve ayinlerin yapıldığına dair izler, buraların aziz Thaddeus kategorisinde değerlendirilebilecek insanlara ait mezarlar olabileceğini düşündürdü. Bu nedenle Hristiyan azizlerinin burada gömülü olduğu konusunda bize fikir vermektedir. Alanın tarihi günümüzden en az 1900 yıl, mezarların ise 1900 ila 1600 yıl öncesine ait. Mezarlarda yaptığımız incelemelerde alanın doğal haliyle bırakıldığını belirledik. Duvarlara işlenmiş haçların biçimleri ve sembollerden hareketle mezarlarda yatanlar 'kutsal kişiler' olabilir" dedi.
‘Eğil'in tamamını kültür, tarih, uygarlık ve turizme kazandıracağız’
Alandaki "aziz" mezarlarının varlığının Hristiyan dünyası için önemli olduğuna işaret eden Özkaya, mezarların geçmişte oldukça önemli olduğunu vurgulayarak, "2024 yılında kaya kilisesi çalışmalarımızı bir sonuca ulaştırıp saray baş kule kazılarına başlayacağız. Eğil Kalesi'nin tamamı bütün değerleriyle, dönemleriyle birlikte çalışmamızın hedefinde. Eğil'in tamamını kültür, tarih, uygarlık ve turizme kazandıracağız." ifadesini kullandı.