Elektronik sigaralarda gizlenen tehlike: Evalı hastalığı
Gençler arasında özellikle popüler olan bu ürünlerin sağlık üzerindeki etkileri, kamu sağlığı açısından önemli endişeler oluşturuyor. Son dönemlerde, özellikle genç kesim arasında yaygınlaşan elektronik sigara ve buhar ürünleri (vape) kullanımı, önemli bir sağlık sorununu da beraberinde getiriyor.
Evalı hastalığı, 2019 yaz aylarında, ABD'de bu ürünlerin kullanımıyla ilişkilendirilen hastane yatışlarında ani bir artışla dikkat çekmiştir. İlk vakaların raporlanmasından bu yana, bu sağlık sorunu hakkında daha fazla bilgi edinilmiş olmasına rağmen, uzun vadeli etkileri hala belirsizliğini korumaktadır.
ELEKTRONİK SİGARA HASTALIĞI EVALI NEDİR?
Evalı, elektronik sigara ya da buhar cihazlarından çıkan aerosollerin solunması sonucu akciğerlerde iltihaplanmaya yol açan ciddi bir sağlık durumudur. Göğüs ağrısı, öksürük, nefes darlığı, hızlı kalp atışı, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma, ishal, ateş, titreme ve açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtilerin yanı sıra Evalı hastalığının ölümcül sonuçlara yol açabileceğinin de altını çizmek gerekir. Hastalık bazen aniden ve şiddetli bir şekilde ortaya çıkabilir veya zamanla yavaşça ilerleyebilir. Ciddi vakalar genellikle hastanede tedavi edilir ve 2020'nin başları itibarıyla Evalı sebebiyle yaklaşık 3 bin hastane yatışı ve 70 civarında ölüm rapor edilmiştir.
Evalı hastalığına yol açan kesin bileşenler henüz net olarak tanımlanamamış olsa da bazı THC içeren buhar ürünlerine eklenen sentetik E vitamini formu olan vitamin E asetatının hastalıkla bağlantılı olduğu görülmüştür. Vitamin E asetatı, ısıtılıp buharlaştırıldığında ve solunduğunda akciğerlere zarar verir. Hastalığın teşhisi, genellikle hastaların son üç ay içinde elektronik sigara kullanıp kullanmadıkları, hangi tür e-likit kullandıkları ve ürünü nereden aldıkları gibi bilgilere, fiziksel muayene, kan oksijen seviyesi testleri, göğüs röntgeni veya CT taraması gibi testlere dayanır.
EVALI HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Evalı, özellikle 2019 yılında gündeme gelen ve elektronik sigara veya buharlaştırıcı cihazların kullanımı neticesinde ortaya çıkan bir akciğer sorunu vakasıdır. Bu durumun, daha çok THC içerikli e-sıvılarda yer alan vitamin E asetatının inhalasyonu ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Vaping ile ilişkilendirilen bu sağlık sorunu, kullanıcılar arasında çeşitli semptomlara sebep olabilmekte ve bazı durumlarda ağır sağlık problemlerine yol açabilmektedir.
Evalı hastalığının başlıca belirtileri göğüs bölgesinde ağrı hissi, kuru öksürük, nefeste daralma, ateş ve üşüme hissi, sindirim sistemi problemleri olarak ishal, bulantı, kusma ve karın bölgesinde ağrı, kalp ritminde hızlanma, yüzeysel ve hızlı nefes alma olarak bilinir.
EVALI HASTALIĞININ TEDAVİSİ
Evalı tedavisi, hastanın durumuna göre değişiklik gösterir ve genellikle kortikosteroidler, oksijen tedavisi ve bazı durumlarda mekanik ventilasyonu içerir. Antibiyotikler veya antiviraller, başka bir enfeksiyonun Evalı belirtilerine neden olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılabilir. Hastalığın erken tanısı ve derhal uygun tedaviye başlanması, belirtilerin hafifletilmesi ve hastanın iyileşme sürecinin desteklenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Tedavi süreci, genellikle antibiyotik ve antiviral ilaçlar ile başlayıp enfeksiyon ihtimali dışlanana kadar devam eder. İltihabı azaltmak için kortikosteroid tedavisi uygulanabilir. Ağır vakalarda hastanede tedavi altına alınmak ve mekanik ventilasyon desteği gerekebilir.