"Çevreyi korumak, geleceğimizi korumaktır." (Mahatma Gandhi)
Evet, Diyarbakır'ın sokakları çok kirli ve bu çok rahatsız edici bir durum.
Diyarbakır'da hala çöplerini gelişigüzel yere atan insanlar var. Bu durum, sokakların kirlenmesine önemli ölçüde katkıda bulunuyor. Diyarbakır'da halkın çevre bilincinin eksikliği, çevre sorunlarının başlıca nedenlerinden biridir. Çevre bilinci, çevreyi korumanın önemini ve gerekliliğini anlamakla ilgilidir. Çevre bilinci eksikliği, insanların çevreye zarar veren davranışlarda bulunmalarına neden olabilir.
Diyarbakır’da çevre kirliliğinin nedenleri şunlardır:
Çevre bilincinin eksikliği: Çevre bilincinin eksikliği, çevre sorunlarının temel nedenlerinden biridir. Çevre bilinci, çevrenin önemini ve korunması gerektiğinin farkında olunmasıdır. Çevre bilinci eksikliği, çevreye zarar veren davranışların yapılmasına neden olur.
Kentlileşmeme: Diyarbakır’da çevre kirliliğinin başında gelen nedenlerden biri kentlileşmemedir. Kentlileşme, kentsel yaşam biçimlerinin benimsenmesi ve kentsel değerlerin benimsenmesi sürecidir. Başka bir deyişle, kentsel bir ortamda yaşamanın getirdiği fiziksel, sosyal, kültürel ve ekonomik koşullara uyum sağlama sürecidir. Kentlileşme, bireylerin yaşam biçimlerinde ve değerlerinde önemli değişikliklere yol açar. Kentlerde yaşayan bireyler, kırsal alanlarda yaşayan bireylerden daha farklı bir yaşam tarzına sahiptirler. Buradaki temel sorun kırsal alandaki alışkanlıklarla şehirde yaşamaktır.
Eğitim eksikliği: Çevre bilinci, eğitim yoluyla kazanılır. Çevre bilinci eğitimi, insanların çevreyi korumanın önemini ve gerekliliğini anlamalarına yardımcı olur.
Sosyo-ekonomik koşullar: Sosyo-ekonomik koşullar, çevre bilincini etkileyebilir. Düşük gelirli insanlar, çevreyi korumaya yönelik harcama yapmaktan kaçınabilir.
Kültürel faktörler: Kültürel faktörler, çevre bilincini etkileyebilir. Bazı kültürlerde, çevreye zarar veren davranışlar normal olarak kabul edilebilir. Diyarbakır’da yere çöp atarken uyarılamayacak bir kesim var. Uyardığında “sana ne, belediye ne iş yapıyor, ben kirletirim” gibi tepkiler veriyorlar hatta size şiddette uygulayabiliyorlar. Bu bilincin değişmesi gerekiyor.
Yetersiz temizlik hizmetleri: Diyarbakır Belediyeleri, sokakların temizliği için yeterli sayıda personel ve ekipmana sahip değil. Bu nedenle, sokaklar düzenli olarak temizlenemiyor.
Artan nüfus: Diyarbakır'ın nüfusu son yıllarda hızla artıyor. Bu durum, sokakların kirlenmesini daha da artırıyor.
Diyarbakır'ın sokaklarının temizlenmesi, kentin yaşam kalitesini önemli ölçüde artıracaktır. Bu nedenle, bu konuda gerekli önlemlerin alınması gerekiyor.
Diyarbakır'ın sokaklarını temizlemek için atılması gereken bazı somut adımlar şunlardır:
Halkın çevre bilincinin artırılması: Çevre bilincini artırmak için eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerekiyor. Çevre bilinci eğitiminin amacı; insanlarda doğa ve doğa sorunlarına karşı farkındalık oluşturmak, doğanın işleyişi ile ilgili temel bilgi ve anlayışı geliştirmek, doğaya karşı olumlu davranışlar geliştirilmesini sağlamak, doğayla ilgili sorunları tanımlama, araştırma ve çözme ile ilgili yetenekler edinilmesini sağlamak ve doğanın korunmasına aktif katılım sağlamaktır. Belediyeler mahalle temizlik bilinci oluşturma ekipleri oluşturabilir. 2007’de Sur Belediyesi ve Yenişehir Belediyesi bu ekipleri oluşturdu ve %50 oranında sonucu değiştiren bir etki oluştu. Bu belediyeler önce bir anket yaptılar ve elde ettikleri sonuca göre eğitim ekiplerini eğitip mahallelere gönderdiler.
Diyarbakır Belediyeleri'nin temizlik hizmetlerini iyileştirilmesi gerekiyor: Bu amaçla, personel ve ekipman sayısının artırılması gerekiyor. Gerçi bu durumda yeterli sayıda personel ve ekipman olsa da temizlik için yetersiz kalacaktır.2008 yıllında yaptığımız bir araştırmada Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin o günün koşullarına göre temizliğe harcadığı bütçe 12 milyondu. Oysa yeterli temizlik bilinci ile 3 milyon yeterliydi. Olması gerekenin dört katı bütçe harcanmasına rağmen Diyarbakır’ın sokakları kirliydi ve hala böyle.
Diyarbakır'ın nüfusunun kontrol altına alınması gerekiyor: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Diyarbakır'ın nüfusu 2023 yılında 1 milyon 783 bin 431 kişidir. Bu rakam, 2022 yılına göre %4,5'lik bir artışa işaret etmektedir. Diyarbakır'ın nüfus artış oranı, Türkiye ortalamasının üzerindedir. Türkiye'nin toplam nüfus artış oranı 2023 yılında %3,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu amaçla, doğum oranının düşürülmesi ve göçün azaltılması gerekiyor.
Çöp kutusu ve konteynırlarının sayısı artırılmalı ve düzenli olarak boşaltılmalıdır. İnsanların çöplerini bu konteynırlere atma saati belirlenmeli ve bu saat dışında çöpler konteynırlere atılmamalıdır. Belirlenen saatler dışında çöpünü konteynıra atanlara yönelik tedbirler arttırılmalıdır.
Sokak temizliği için düzenli olarak temizlik ekipleri görevlendirilmelidir.
Çevreyi kirletenlere yönelik cezalar uygulanmalıdır. Ancak bu cezalar caydırıcı nitelikte olmalıdır.
Bu adımların atılmasıyla Diyarbakır'ın sokakları daha temiz ve yaşanabilir hale getirebilir.