“Amed dergûşadîrok û çandê ye.”
Amed bajarê herî mezin û yek ji kevintirîn bajarên Mezopotamyayê ye. Dîroka bajêr vedigere 3000 sal berî zayînê.
Amed di dîrokê de navendeke girîng a bazirganî û çandî bûye. Bajar bûye bajarekî kozmopolît ku şaristaniyên cihê bi hev re dijîn.
Dîroka Amedê jî bi sûrên bajêr tê naskirin. Sûrên Diyarbekirê di Lîsteya Mîrateyên Cîhanê yên UNESCOyê de cih digirin. Sûr di sedsala 5'an de hatine çêkirin û heta roja îro mane. Dirêjiya dîwaran 12 kîlometre û bilindiya wan 12 metre ye. Li ser dîwaran 82 bask hene.
Amed bajarekî xwedî mîrata dîrokî û çandî ye. Bajar îro jî wekî navendek girîng a çand û tûrîzmê berdewam dike.
Ji ber vê yekê min helbestek nivîsand ku vê dîrokê vebêjim.
Sûrên ku ji kevirên Amedê hatine çêkirin,
Ev kolan tijî çîrokên hezar salî ne.
Her cihê tijî şopên dîrokê,
Demekê li van xakan jiyan dest pê kir.
Kulîlkên biharê li Baxçeyên Hevselê vedibin,
Dema ku ez li bîranînên dîrokê temaşe dikim çavên min dişewite.
Ava çemê Dîcleyê çîrokeke şîn vedibêje,
Ev serpêhatiyeke ji berê heta niha ye.
Li ser dîwaran bêdeng dimeşim,
Mîna ku bibe şahidê tevna razdar a demê.
Amed rengdêreke bêhempa ya dîrok û çandê ye.
Tabloyek tijî şopên serpêhatiyên berê li her quncikê.
Derî ji çîrokên li paş veşartî vedibin,
Her yek cîhanek cûda ye, serpêhatiyek cûda ye.
Amed, bajarekî efsûnî, çîrokek efsûnî,
Bi hezkirin û serbilindiya bêdawî ya vê xakê dagirtî.
Siya li kolanên Amedê dibare,
Dengbêjên vê destanê ji berê heta niha.
Ev bajar helbestek e ku li ser rûpelên dîrokê hatiye nivîsandin,
Amed bi bedewiyên xwe yên bêhempa her tim li vir e.