Diyarbakır’ın tarihi değirmenleri kaderine terk edildi

AMİDA HABER - Diyarbakır tarihinde köprüler, su taşıma ve sulama sistemleri, su değirmenleri, kuyular, hamamlar sarnıçlar, su kemerleri, çeşmeler ve barajlar yüzyıllar boyunca büyük önem taşımıştır. Bu yapılar, kentin tarihsel dokusunun önemli bir parçası olmasına rağmen zamanla büyük ölçüde tahrip oldu. Kimi yapıların restorasyonu yapılırken, birçoğu kaderine terk edildi.

Bunlardan biri de Diyarbakır’ın tarihinde önemli yere sahip olan tarihi sur değirmenleri. “Diyarbakır’da Tarihî Su Değirmenleri” başlıklı akademik çalışmaya göre; Dicle Nehri kıyısındaki Değirmenli Köyü’nde 12, Sur ilçesine bağlı Ambar Köyü’nde 1 ve Satı Köyü’nde 3 su değirmeni bulunuyor. Ayrıca, kentin tarihî dokusunda yer alan ve “Hevsel Bahçeleri Değirmenleri” olarak bilinen 7 değirmen de kayıtlarda yer alıyor.

Kentleşme su kaynağını kuruttu

Bir dönem bölge halkının un öğütme merkezi olan bu değirmenler, Anzele su kaynağı üzerinde kurulmuştu. Kentleşmeyle beraber su kaynaklarında ciddi bir azalma yaşandı. Değirmenler, kentleşmeye ve teknolojiye yenik düştü.

Tahılı su değirmenlerine taşıyarak öğütüyorlardı

1910 ila 1950 yılları arasında, kent merkezinden ve köylerden gelen halk, buğday ve arpa gibi tahılları at, eşek ve katırlarla Keçi Burcu’nun dibindeki su değirmenlerine taşıyarak öğütüyorlardı. Araba ve otobüs gibi ulaşım araçlarının olmadığı dönemde, yoksulluk içinde yaşayan halk için bu yolculuk oldukça zorluydu.

Hayvanları ile hanlarda konaklıyorlardı

Un öğütme işlemi saatler sürdüğü için köylüler çoğu zaman uzun kuyruklarda bekliyor, sırasını getiremeyenler ise geceyi Diyarbakır’daki hanlarda geçiriyordu. Ongözlü Köprü’yü geçerek gelen köylüler, unlarını öğütmek için hayvanlarıyla birlikte hanlarda konaklamak zorunda kalıyordu.

İşlevini yitirdi

Ancak zamanla Hevsel bölgesindeki değirmenler işlevini yitirdi ve kaderine terk edildi. Özellikle Keçi Burcu çevresinde yer alan değirmenler bugün tahrip olmuş ve içi çöplerle dolmuş durumda. Tarihî önemi büyük olan bu yapılar, yapılacak restorasyon çalışmalarıyla yeniden ayağa kaldırılarak turizme kazandırılmayı bekliyor.