‘Pêşî Peya’ mı ‘Önce Yaya’ mı? Yazdıran başkan konuştu!

AMİDA HABER - 31 Mart’ta yapılan yerel seçimlerin ardından 2 dönem kayyım ile yönetilen Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ni DEM Parti kazandı. Belediye Eş Başkanları Serra Bucak ile Doğan Hatun, seçimden bir süre sonra mazbatalarını alarak göreve başladı. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bir süre önce, sorumluluk alanında olan kent merkezindeki ana yollara, yaya ve trafik güvenliğini içeren Kürtçe-Türkçe uyarı yazıları yazdı. Yazılar gece yarısı silindi, belediye yaptığı açıklamada valilik ve İçişleri Bakanlığı’nın engeline dikkat çekti, yazıları yeniden yazdı.

Dönemin tanığı konuştu

Peki, Diyarbakır’a ilk Kürtçe uyarı yazıları ne zaman yazıldı? Krizin ardından gözler bu soruya çevrildi. Amida Haber, 2012-2016 yılları arasında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nde Ulaşım Daire Başkanlığı yapan dönemin tanığı Hikmet Altuğ’a ulaştı. Altuğ, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ndeki görevinden 2016 yılının Temmuz ayında emekli oldu. Altuğ, 2012-2016 yılları arasında, hem şehir merkezindeki yön tabelaları, hem Kürtçe köy isimleri hem de krize neden olan Kürtçe uyarı yazılarının yazıldığı süreci anlattı.

‘Hiçbir yasal sıkıntı yaşamadık’

Osman Baydemir’in belediye başkanı olduğu dönemde hazırlanan “Pêşî Peya” (Önce Yaya), “Hêdî” (Yavaş) yazılarının kent merkezindeki yollara yazıldığını belirten Hikmet Altuğ, “Ben 2003 yılından 2016 yılına kadar Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nde çalıştım. 2007 – 2012 İşletme İştirakleri Darie Başkanlığı, 2012-2016 yılları arasında Ulaşım Daire Başkanlığı yaptım. Yollardaki Kürtçe uyarılar, 2013 yılında yazıldı. Hatta çok iyi hatırlıyorum, silinen yerler için yeni kalıp hazırladık, “Hêdî”, “Pêşî Peya” yazıları yazıldı ve yenilendi. O dönem yasal bir sıkıntı ile karşılaşmadık, herhangi bir soruşturma vesaire olmadı. Yazılara da müdahale edilmedi. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi olarak çok dilli belediyeciliği esas aldık” dedi.

‘Kabul edilemez’

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile valilik arasında krize dönüşen Kürtçe uyarı yazıları ile ilgili konuşan Altuğ, “Bizim dönemimizde daha demokratik ortam vardı. Şuan Türkiye’de demokratik hakların kullanımı ile ilgili ciddi bir sıkıntı yaşanıyor. Bu rejim değişim ve dönüşüme uğradı. Her türlü fikir özgürlüğüne, çok dilliliğe, çok kültürlülüğe saldırı var. Bu kabul edilecek bir şey değildir” dedi.

‘İnatlaşmıyoruz, amacımız eşit hizmet’

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Meclis Başkan Vekili Avukat Abdulkadir Güleç de, valilik ile yapılan yazışmalara dikkat çekerek şunları söyledi: “Bize standartlara uygun olmadığı bildirildi, biz de ‘standartların ne olduğunu’ sorduk. Henüz yanıt alabilmiş değiliz. Cevap verilmeden yazılar silindi. Silme işlemini kimin yaptığı belli değil. Normalde, resmi kurum usule aykırı yazıyı sildiğinde tutanak tutması gerekiyor. Ama elimizde tutanak tutulup tutulmadığı ile ilgili bir done de yok. Belediye tekrar yazıları yazdı, yazılar duruyor. Trafik güvenliğinin bir kısmı da belediyeden sorulur. Bu kentte hangi dili konuşan insanlar yaşıyorsa, belediyenin o dili konuşan insanlara o dilde hizmet götürme yükümlülüğü var. Belediye kanunu, evrensel hukuk kuralları bize bu yetkiyi veriyor. Bu kentin büyük çoğunluğunda Kürtçe konuşuluyorsa, belediyenin Kürtçe hizmet götürmesinde bir sıkıntı olmamalı. Bizim kimse ile inatlaşma gibi bir tavrımız yok. Hukuka uygun olarak, halka verdiğimiz hizmetin bir gereği olarak bu çalışmaları yapacağız. Bizim bu kentte yaşayan herkese eşit şekilde hizmet götürme gibi bir derdimiz var. Biz bu hizmeti trafik güvenliği, yol güvenliği ve yaya güvenliği için de yapmak istedik. Bu kentte yaşayan Kürtçe konuşan yurttaşlar için Kürtçe uyarı yazıları yazdık.”

Köy ve mezralara Kürtçe isim

Diyarbakır’da Kürtçenin görünür olması 2009 yılında Türkiye’deki siyasi iklimin yumuşamaya başladığı sürece denk geldi. Osman Baydemir’in belediye başkanlığı yaptığı dönem, Diyarbakır merkeze bağlı köyler için, Türkçe-Kurmanci, Türkçe-Zazakî, Türkçe -Arapça tabelalar asıldı. İl Özel İdareleri’nin kapanmasının ardından, ilçelere bağlı köyler de Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin görev alanına alındı. İl Özel İdareleri kapandıktan sonra Diyarbakır Büyükşehir’in görev alanına giren ilçelere bağlı köyler için de çok dilli tabela hazırlandı.

3 bin 850 Kürtçe tabela

2014-2016 yılları arasında Gültan Kışanak’ın Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı yaptığı dönem, 3 bin 850 tabela hazırlandı, Diyarbakır’daki köy ve mezralara Türkçe- Kurmanci, Türkçe- Zazaki isimleri verildi. İsmi Arapça olan bazı köylere de Türkçe- Arapça tabelalar asıldı.

Şehir içinde Kürtçe yön tabelaları

2014-2016 yılları arasında Diyarbakır şehir merkezine de çok dilli yön tabelaları da asıldı. 20 noktaya tava tipi, 7 noktaya tak tipi (U ve L tipi) çok dilli yön bulma levhaları takıldı. Kürtçe levhalar ile köy girişlerine asılan Kürtçe isim tabelaları halen varlığını koruyor.