Devlet içinde devlet: Fransa anlaşmayı imzaladı

AMİDA HABER - Taraflar, cumartesi günü (13 Temmuz) Fransa Cumhuriyeti içinde yer alacak özerk bir "Yeni Kaledonya Devleti" kurulmasını öngören kapsamlı bir anlaşmaya imza attı. Paris yakınlarında, 10 gün süren kapalı görüşmeler sonucunda varılan bu “kurumsal gelecek” anlaşması; adaya özgü bir vatandaşlık tanımını, bazı egemenlik yetkilerinin kademeli olarak devrini ve yeni bir siyasi yapının inşasını içeriyor.

Macron’dan açıklama

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, sosyal medya platformu X’te yaptığı açıklamada, anlaşmayı “güvene dayalı bir tercih” olarak nitelendirdi. Fransa Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls ise anlaşmayı, Paris ile Nouméa arasında bağı koruyan ancak adaya daha fazla yetki veren “akıllıca bir uzlaşı” olarak değerlendirdi.

Rûdaw’daki haberi göre, anlaşma, 2024 baharında Fransız hükümetinin seçmen listelerini genişletme girişimi sonrası patlak veren ve 14 kişinin yaşamını yitirdiği, 2 milyar Euro’dan fazla maddi zararın oluştuğu ayaklanmaların ardından geldi. Bağımsızlık yanlıları bu planın, yerli Kanak halkının siyasi etkisini azaltmaya yönelik olduğunu öne sürmüştü.

Öte yandan yeni mutabakat, Fransız yanlısı yerel partilerce “tarihi bir dönüm noktası” olarak değerlendirildi. Bu partilere göre anlaşma, adada siyasi istikrarı sağlayacak ve uzun süredir seçmen listelerinin dışında kalan birçok Kaledonyalının yeniden oy hakkı kazanmasına olanak tanıyacak. Yeni düzenlemeye göre, Yeni Kaledonya’da en az 10 yıldır ikamet edenler seçmen olabilecek.

Yeni Kaledonya tarihine kısa bir bakış

Yeni Kaledonya, Güney Pasifik'te yer alan ve 1853 yılında Fransa tarafından ilhak edilen bir ada topluluğudur.

Yüzyıllar boyunca Fransız yönetimi altında kalan adada, yerli Kanak halkı uzun süredir bağımsızlık mücadelesi yürütüyor. 1988 Matignon Anlaşması ve 1998 Nouméa Anlaşması ile özerklik süreci başlamış, son olarak 2018, 2020 ve 2021 yıllarında yapılan üç bağımsızlık referandumunda ada halkı Fransa'da kalma yönünde oy kullanmıştı.

Ancak referandum sonuçları toplumu ikiye bölmüş, etnik ve siyasi gerilimleri artırmıştı. Fransa'nın 2024'te yaptığı anayasa reformları ile Yeni Kaledonya'nın özel statüsü daha da pekiştirildi ve şimdi adanın kendi kurumlarına sahip, Fransa'ya bağlı özel statülü bir devlet olarak yapılandırılması gündemde.

Yaklaşık 270 bin nüfusa sahip olan adada etnik çeşitlilik dikkat çekiyor. Nüfusun yaklaşık %40’ını Melanezyalı kökenli yerli Kanak halkı oluştururken, kalan kesimi Fransız asıllı yerleşimciler (Caldoche), Wallis ve Futuna Adaları’ndan gelen Polinezyalılar, Endonezyalılar, Vietnamlılar ve Ni-Vanuatu gibi topluluklar meydana getiriyor. Bu çok etnili yapı, adadaki siyasi talepleri ve özerklik tartışmalarını şekillendiriyor. Yeni kurulacak özel statülü yapı, yerli halkın haklarını gözetirken Fransız egemenliğinin de devam edeceği hassas bir denge arayışına dayanıyor.