Öcalan için 'umut hakkı' düzenlemesi: Hukukçular ne diyor?

AMİDA HABER - Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin, 22 Ekim 2024’te yaptığı Meclis Grup konuşmasında Abdullah Öcalan’a “umut hakkı” tanınabileceğini ima etmesi, tartışmayı yeniden gündeme taşıdı. Bahçeli, Öcalan'ın örgütün sona erdiğini açıklaması durumunda "umut hakkından" yararlanmasının yolunun açılabileceğini söylemişti.

AİHM kararları: En ağır suçlar için bile umut hakkı gerekir

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2013 yılında verdiği "Vinter ve Diğerleri" kararında, ömür boyu hapis cezasının gözden geçirilme olanağı tanımadan uygulanmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesini ihlal ettiğini belirtti.

AİHM, 2014 ve 2023’te Abdullah Öcalan için verdiği kararlarda da benzer şekilde, "cezanın gözden geçirilememesi durumunun" ihlal oluşturduğunu vurguladı. Kararda, Öcalan’ın cezaevinde geçirdiği sürenin sonunda serbest kalma ümidi olmadan tutulmasının “aşağılayıcı” olduğunu ifade etti.

Türkiye’de umut hakkı kimleri kapsıyor?

2002’de idam cezasının kaldırılmasıyla birlikte, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası getirildi. Ancak bu ceza terör suçlarından hükümlü kişiler için “ölünceye kadar infaz” şeklinde düzenlendi. Bu durum, başta Abdullah Öcalan olmak üzere bazı mahkumların umut hakkından yararlanamamasına yol açtı.

Hukukçular, bu durumun yalnızca Öcalan’a değil, benzer şekilde hüküm giymiş binlerce tutukluya da hak ihlali doğurduğunu savunuyor.

DEM Parti yasa teklifi sundu

DEM Parti, 2024 yılı Temmuz ayında TBMM’ye sunduğu kanun teklifinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazının 25 yıl sonra gözden geçirilmesini önerdi. Teklif, koşullu salıverilme yolunun açılmasını talep ediyor. Teklife göre Türkiye’de 4 binden fazla mahpus ağırlaştırılmış müebbet cezası kapsamında cezaevinde tutuluyor.

Öcalan kararı uygulanmadı, AİHM Türkiye’yi mahkûm etti

AİHM, Abdullah Öcalan için verilen kararların uygulanmadığını belirterek Türkiye aleyhine hüküm kurdu. Türkiye, AİHM’nin kararlarını uygulamakla yükümlü olmasına rağmen, ilgili düzenlemelerde değişiklik yapılmadı.

Ayrıca, AİHM kararlarının denetimini yapan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Türkiye'den Öcalan’ın durumuna ilişkin açıklama istedi. Türkiye, Öcalan için uygulanan cezanın “istisna” olduğunu belirterek genel düzenlemelerin dışında bıraktığını savundu.

Öcalan kararı uygulanmadı, AİHM Türkiye’yi mahkûm etti

AİHM, Abdullah Öcalan için verilen kararların uygulanmadığını belirterek Türkiye aleyhine hüküm kurdu. Türkiye, AİHM’nin kararlarını uygulamakla yükümlü olmasına rağmen, ilgili düzenlemelerde değişiklik yapılmadı.

Ayrıca, AİHM kararlarının denetimini yapan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Türkiye'den Öcalan’ın durumuna ilişkin açıklama istedi. Türkiye, Öcalan için uygulanan cezanın “istisna” olduğunu belirterek genel düzenlemelerin dışında bıraktığını savundu.

Hukukçular: Bu sadece Öcalan meselesi değil

Diyarbakır Barosu’nun eski başkanı Avukat Mehmet Emin Aktar, umut hakkının ceza hukukunun temel amacı olan “ıslah ve topluma kazandırma” ilkesine dayandığını hatırlatarak, Öcalan başta olmak üzere tüm ağırlaştırılmış müebbet mahkumlarının dosyalarının gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti.

Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) ise konunun yalnızca Öcalan’a indirgenmemesi gerektiğini, Türkiye’de binlerce mahpusun aynı uygulamalardan etkilendiğini ve bunun bir “insan hakları krizi” olduğunu belirtti.

Umut hakkı nedir?

“Umut hakkı”, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan mahkumların, belirli bir süre sonra cezalarının gözden geçirilmesi ve şartlı tahliye olasılığına sahip olmaları gerektiğini ifade eden bir insan hakkı kavramıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) göre bu hak, kişinin cezasını çekerken bir gün serbest kalabileceğine dair umut taşımasını güvence altına alır. AİHM’e göre, “en ağır suçları işleyenler dahi, içlerinde değişim kapasitesi taşır” ve bu nedenle tamamen umutsuz bırakılmaları insanlık dışı muamele anlamına gelir.