Kürtçe tehlikede: Dört çocuktan üçü anadiline uzak

AMİDA HABER - Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin 28 Ocak–11 Şubat 2025 tarihleri arasında gerçekleştirdiği saha araştırmasının raporunu kamuoyuna açıklandı. Araştırmadan çıkan sonuçlara göre, Kürtçenin Türkiye’deki kullanım düzeyine dair çarpıcı bulgular ortaya çıktı.

Diyarbakır’da Kürtçe kitaba soruşturma

22 kentte toplam 1285 kişiyle online olarak yapılan ankete göre, yaş küçüldükçe Kürtçeyi konuşabilen birey sayısı dramatik biçimde azalıyor. Özellikle 11 yaş altı çocuklarda anadili kullanma oranı %18’lere kadar gerilerken, 65 yaş üzeri grupta bu oran %77’ye ulaşıyor.

Ailelerde Türkçe hakimiyeti artıyor

Araştırmaya katılanların %53’ü üniversite mezunu olmasına rağmen hane gelirinin büyük kısmı yoksulluk sınırının altında seyrediyor. Katılımcıların çoğunluğu orta yaş grubunda ve Kürt kökenli bireylerden oluşuyor. %80’lik kesim anadili olarak Kurmancî lehçesini, %17’si ise Kirmançkî/Zazakî lehçesini belirtti.

Ancak hanelerde hâkim dilin giderek Türkçeye kaydığı gözlemleniyor: %35,9 yalnızca Türkçe konuşurken, %14,9 hem Türkçe hem Kürtçe konuştuğunu belirtiyor.

Anadilde okuma-yazma yetersiz

Anadilini anladığını söyleyenlerin oranı %67 seviyesindeyken, okuma ve yazma yeterliliği ciddi biçimde düşüyor. Katılımcıların yalnızca %19’u Kürtçeyi çok iyi yazabildiğini, %21’i ise çok iyi okuyabildiğini belirtiyor. Yetersizliğin en büyük nedeni ise anadilinde eğitim imkanlarının olmayışı olarak gösteriliyor. Bunun gerekçesi olarak da özellikle açık uçlu sorularda “eğitim dili olmaması” ve “asimilasyon politikaları” sıkça dile getiriliyor.

Çocuklar anadilden uzak

Ankete göre her 5 çocuktan 4’ü anadilinde eğitim almamış. Buna karşın, katılımcıların %97,8’i çocuklarının Kürtçe eğitim görmesini istiyor. Yine %97,7’lik bir kesim anadilinin korunması ve geliştirilmesi gerektiğini belirtiyor. En büyük tehdidin ise %46,5 oranla “anadilde eğitimin olmaması” olduğu ifade ediliyor. Katılımcıların üçte biri Kürtçenin eğitim dili, yine üçte biri ise resmi dil olması gerektiğini savunuyor.

En çok ayrımcılık devlet kurumlarında

Katılımcıların neredeyse yarısı, çocuklarının Kürtçe konuşması halinde ayrımcılığa uğrayabileceği kaygısını taşıyor. Devlet kurumlarında anadil nedeniyle ayrımcılığa uğradığını belirtenlerin oranı %67,9’u buluyor. Eğitim kurumlarında bu oran %55, sağlıkta %45 seviyesinde. Sosyal medya, iş ortamı ve toplu taşımada da ayrımcılığın izleri dikkat çekiyor. Araştırmada, Kürtçe’nin hâlâ geniş bir kabul görmediği gibi birçok alanda bastırılan bir kimlik olarak varlığını sürdürdüğü tespitine de yer verildi.