Diyarbakır’da dünyanın ilk maket ev yapısı sergileniyor

AMİDA HABER - Çayönü Tepesi Diyarbakır’ın Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında yer alıyor. Neolitik Dönem’in en erken yerleşimlerinden biri olan bu bölge, insanlık tarihinin yerleşik hayata geçiş sürecine dair önemli veriler sunuyor.

1964 yılında ilk kez Prof. Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Robert J. Braidwood tarafından başlatılan kazılar, bugün Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında devam ediyor. Kazılarda bugüne kadar birçok önemli eser ortaya çıkarıldı; ancak en dikkat çekici buluntu, yaklaşık 10 bin yıl öncesine tarihlenen ev maketi oldu.

Maket toplumsal düzeni yansıtıyor

Kazı Başkanı Sarıaltun, bu maketin sadece Çayönü’ndeki mimariyi değil, aynı zamanda dönemin toplumsal yaşam düzenini de yansıttığını söylüyor. Evler, birbirlerinin önünü kesmeyecek şekilde planlanmış ve aralarında sokak benzeri boşluklar bırakılmış. Yapıların çevresinde kaldırım benzeri taş platformlar ve merdivenler bulunması, erken şehircilik izlerini gösteriyor.

Maket, tek odalı, düz damlı ve kerpiç bloklardan oluşan yapıların birebir minyatür örneği niteliğinde. Bugüne kadar Çayönü’nde 17 farklı ev maketi bulundu; bunlar arasında en sağlam ve ayrıntılı olanı Diyarbakır Müzesi’nde sergileniyor.

Maketler birçok detayı gözler önüne çıkarıyor

Diyarbakır Müze Müdürü Müjdat Gizligöl, bu buluntunun mimarlık tarihi açısından eşsiz olduğunu belirterek, “Çayönü halkı sadece ev inşa etmemiş, onu tasarlamış. Bu maketler sayesinde, evlerin iç planlamasından çatısına kadar birçok detay hakkında bilgi sahibi olduk,” dedi.

Ayrıca uzmanlar, bu ev modellerinin ritüel, oyuncak ya da mimari tasarım sürecine ait örnekler olabileceğini düşünüyor. Ancak kesin olan şu: Çayönü Tepesi, sadece arkeoloji için değil, insanlık tarihinin yapı kültürü açısından da eşsiz bir pencere açıyor.