Diyarbakır’ın Zixirpey’ine uyduruk isim: Timsal Kanyonu!

AMİDA HABER - Diyarbakır’ın Dicle ilçesine bağlı Xaçek köyünde yer alan Zixirpey mevkii, Kürtçenin Zazaca lehçesinin konuşulduğu bölgede, yüzyıllardır bu isimle anılıyor. Ancak son yıllarda sosyal medyada "Timsah Kanyonu" gibi isimlerle tanıtılması köylülerin tepkisine neden oldu. Köylüler, buraya verilen orijinal ismin korunmasını ve ziyaretçilerin bu doğa harikasını temiz tutmasını istiyor.

Zixirpey nerede?

Dicle ilçe merkezinden yaklaşık 5 kilometre uzaklıktaki Xaçek köyüne ulaşmak için Diyarbakır merkezden yaklaşık 80 kilometrelik bir yolculuk yapmak gerekiyor. Xaçek köyüne ulaşıldığında yol ikiye ayrılıyor. Sol tarafa sapıldığında yaklaşık 5 kilometrelik bir yolun sonunda Zixirpey mevkiine varılıyor. Yol üzerinde aynı zamanda Bitmêr adı verilen ve yaklaşık bin yıllık geçmişe sahip dev bir Menengiç ağacı da yer alıyor.

İsmin hikayesi: Sulak alanın arkası

Zixirpey adı, yöredeki Zazaca (Kirdkî) lehçesinden geliyor. "Zixir" kelimesi “sulak alan”, "pey" ise “arka” anlamına geliyor. Bölge, köyün arkasında ve su kaynaklarının birleşim noktasında bulunduğu için bu isimle anılıyor. Yüzyıllardır bu ad halk arasında kullanılıyor. Ancak son zamanlarda bazı ziyaretçilerin kayalık yapıyı "timsah" siluetine benzeterek farklı adlar üretmesi, köylüler tarafından Zazacaya saygısızlık olarak değerlendiriliyor.

Toponomik zenginlik ve halk hafızası

Zixirpey sadece tek bir adı barındırmıyor. Bölgede su kaynakları, tepeler, kayalıklar ve çaylar halk arasında adlandırılmış. Bunlar arasında Zixir’ Serên, Gol’ Qomîş’, Sîya Ricaya, Kerrey Zincî Mîro, Gorto, Dikê Xaçekî gibi onlarca özgün isim yer alıyor. Bu isimler yalnızca coğrafyayı değil, yüz yıllık kültürün de belleğini de taşıyor.

Köylülerin iki temel talebi var

Amida Haber’e konuşan köy sakinleri, iki önemli çağrıda bulundu. İlki, Zixirpey isminin yaşatılması. Köylüler şunları söyledi: “Burası bize ninelerimizden, dedelerimizden kaldı. Ziyaretçiler burayı sosyal medyada ‘Zixirpey’ olarak tanıtsınlar. Bu bizim kültürel hafızamızdır.”

Temiz bıraksınlar

İkinci istekleri ise çevre duyarlılığı olan köylüler, “Ziyaretçilere kapımız açık. Ama geldikleri gibi temiz bıraksınlar. Plastik, cam, kâğıt gibi çöpler bırakılıyor. Yangın tehlikesi de oluşturuyor. Asfalt yol istemiyoruz. Çünkü burası ne kadar çok kirlenirse o kadar zarar görecek” dedi.

Ziyaretçiler için doğa ve kültürle iç içe bir rota

Zixirpey mevkiinde Layey Ayrû ve Royê Xizikî adlı iki suyun birleşimiyle oluşan doğal güzellik dikkat çekiyor. Bölgede her kayanın, her derenin adı var. Doğaseverler için zengin bir flora ve fauna sunan alan, fotoğrafçılar ve araştırmacılar için büyük bir potansiyele sahip.

Zazaca isim yaşatılmak isteniyor

Köylüler, Zixirpey isminin yalnızca bir ad değil, kimlik ve aidiyet olduğunu vurguluyor.

“Yüz yaşındaki Xaçekliden beş yaşındaki çocuğa kadar herkes bu ismi bilir" diyen köylüler, iradeleri dışında verilen Türkçe isimlere karşı çıkıyor.