Türkiye'de 109,2 milyon ton atık oluştu

Türkiye İstatistik Kurumu, atık istatistikleri kapsamında Türkiye'deki; tüm belediyelerden, 50 ve üzeri çalışanı olan imalat sanayi işyerlerinden, kurulu gücü 100 MW ve üzeri olan tüm faal termik santrallerden, altyapısı tamamlanmış tüm organize sanayi bölge müdürlüklerinden, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'ne referans yıl için üretim beyan eden maden işletmelerinden, lisanslı veya geçici faaliyet belgeli tüm atık bertaraf ve geri kazanım tesisleri ile lisansı olmasa da belediyeler tarafından ya da belediyeler adına işletilen düzenli depolama, yakma ve kompost tesislerinden veri derlemektedir.

Araştırma kapsamındaki imalat sanayi işyerleri, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB) ve hanehalklarında 2022 yılında 29,4 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 109,2 milyon ton atık oluştu.

İmalat sanayi işyerlerinde 5,4 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 28 milyon ton atık oluştu. Toplam atığın yüzde 63,2'si satıldı veya lisanslı atık işleme tesislerine gönderildi, yüzde 14,5'i tesis bünyesinde geri kazanıldı, yüzde 13,5'i düzenli depolama tesislerine gönderildi, yüzde 3,3'ü işyeri sahasında depolandı, yüzde 3,1'i belediye veya OSB yönetimleri tarafından toplandı, yüzde 2'si beraber yakma (ko-insinerasyon) veya yakma tesislerine gönderildi, yüzde 0,3'ü dolgu malzemesi olarak kullanıldı/doğaya yeniden kazandırıldı, yüzde 0,1'i ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.

Maden işletmelerinde dekapaj malzemesi/pasa hariç 26,3 milyon ton atık oluştu. Dekapaj malzemesi/pasa dahil oluşan 860,6 milyon ton toplam atığın yüzde 99,99'unu mineral atıklar oluşturdu. Toplam atığın yüzde 76,1'i pasa sahalarında, atık barajlarında veya düzenli depolama tesislerinde bertaraf edildi, yüzde 20,9'u ocak içine geri dolduruldu, yüzde 3'ü ise diğer yöntemlerle geri kazanıldı ya da bertaraf edildi.

Termik santrallerde 10,5 bin tonu tehlikeli olmak üzere toplam 27,8 milyon ton atık oluştu. Toplam tehlikesiz atığın yüzde 82,6'sını kül ve cüruf atıkları, yüzde 17,4'ünü diğer atıklar oluşturdu. Toplam atığın yüzde 87,9'u kül dağı, kül barajı veya düzenli depolama tesislerinde bertaraf edilirken, yüzde 11,4'ü lisanslı tesislere gönderildi veya maden/taş ocaklarının geri doldurulmasında kullanıldı, yüzde 0,7'si ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.

OSB müdürlüklerinin altyapı hizmetleri, atıksu arıtımı vb. idari faaliyetleri sonucu 127 bin tonu tehlikeli olmak üzere 323 bin ton atık oluştu. Oluşan atığın 8 bin tonu OSB bünyesinde geri kazanıldı veya geçici depolandı, 243 bin tonu OSB dışında geri kazanıldı, 72 bin tonu ise OSB bünyesinde veya OSB dışında bertaraf edildi. Bertaraf edilen atıkların yüzde 63,4'ü düzenli depolama tesislerinde, yüzde 21,1'i belediye/OSB çöplüklerinde, yüzde 15,5'i ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.

BELEDİYELERDE 30,3 MİLYON TON ATIK TOPLANDI

Toplam 1 391 belediyenin 1 389'unda atık hizmeti verildiği tespit edildi. Atık hizmeti verilen belediyelerde toplanan 30,3 milyon ton atığın yüzde 85,9'u atık işleme tesislerine ve yüzde 13,5'i belediye çöplüklerine gönderilirken, yüzde 0,6'sı ise açıkta yakılarak, gömülerek, dereye veya araziye dökülerek bertaraf edildi. Belediyelerde toplanan kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,03 kg olarak hesaplandı.

Belediyeler tarafından işletilen atıksu arıtma tesislerinde, 348 bin ton (kuru madde bazında) atıksu arıtma çamuru oluştuğu tespit edildi.

Atık bertaraf ve geri kazanım tesislerinde işlenen 133,2 milyon ton atığın 81,4 milyon tonu bertaraf edildi, 51,7 milyon tonu ise geri kazanıldı.

Düzenli depolama tesislerinde 81 milyon ton ve yakma tesislerinde 450 bin ton atık bertaraf edildi.

Beraber yakma  (ko-insinerasyon)  tesislerinde 3,2 milyon ton atık yakılarak enerji geri kazanımı gerçekleştirildi. Kompost tesislerinde 120 bin ton atık geri kazanılırken diğer geri kazanım tesislerinde ise toplam 48,5 milyon ton metal, plastik, kâğıt, mineral vb. atık geri kazanıldı.