Diyarbakır ve bölge illerinde saha araştırması! Kürt seçmenin tutumu ne?

Osman Ergün

Spectrum House Düşünce ve Araştırma Merkezi, Kürt seçmenin 2024 yılında yapılacak yerel seçimlere dair tutumunu ölçmek ve siyasal tercihlerinde etkili olan faktörleri belirlemek saha araştırması yaptı. Bu kapsamda "İki Seçim Arası Kürt Seçmen Eğilim Raporu” hazırlayan Spectrum House, bunu kamuoyuyla paylaştı.  Ağustos ayında bin 351 kişi ile yüz yüze gerçekleştirilen saha çalışması Diyarbakır, Van, Mardin, Şanlıurfa, Hakkari, Ağrı, Adıyaman, Batman, Kars, Muş, Bitlis; Erzurum, Bingöl, Siirt ve Tunceli’yi kapsıyor. Araştırmaya yanıt veren katılımcıların yüzde 57,7’si erkek, yüzde 42,3’ü kadınlardan oluştu.

Eğitim seviyesi arttıkça memnuniyetsizlik arttı

Katılımcılara, 14-28 Mayıs'ta yapılan seçim sonuçlarından memnun olup olmadıkları soruldu. Katılımcıların yüzde 22,6’sının seçim sonuçlarından memnun olduğu; yüzde 57,8’sinin memnun olmayıp ve beklentilerinin karşılanmadığını düşündüğü; yüzde 11,2’sinin kısmen memnun ve bazı beklentilerinin kısmen karşılandığını belirtti. Katılımcıların eğitim seviyesinin arttıkça seçim sonuçlarından memnuniyetsizliğin arttığına dikkat çekildi. Genç seçmenlerin diğer yaş gruplarından belirgin bir şekilde farklı olarak 14-28 Mayıs seçim sonuçlarından memnun olmadıkları ve beklentilerinin karşılanmadığını ifade ettikleri, orta ve üst yaş gruplarında ise bu eğilimin daha düşük seyrettiğinin görüldüğü aktarıldı.

Oy kullanmayanların oranı 5,8

AK Parti’ye oy veren seçmenlerin yüzde 72,3’ü 14 Mayıs milletvekili seçimlerine dair soruyu “memnunum, tercih ettiğim parti başarılı oldu” yanıtı verdi. Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi’ne (Yeşil Sol Parti) oy veren seçmenlerin yüzde 76,3’ü ve CHP’ye oy veren seçmenin yüzde 77,4’ü “memnun değilim, beklentilerim karşılanmadı” şeklinde yanıt verdi. Yeşil Sol Partili katılımcıların yüzde 11,3’ü, CHP’li katılımcıların ise yüzde 2,1’i sonuçlardan memnun olduğunu ifade etti. Katılımcıların genel seçimlerde (14 Mayıs) hangi partiye oy verdiklerine bakıldığında, "Yeşil Sol Parti" seçeneğini tercih eden katılımcı oranı yüzde 51 ile çoğunluğu oluşturdu. Katılımcıların yüzde 21,8'inin AK Parti’ye; yüzde 14,1'inin CHP’ye oy verdiği belirtildi. Oy kullanmayanların oranının yüzde 5,8 olduğu aktarıldı.

“Parti sadakati” en önemli faktör

Yeşil Sol Parti’ye en çok desteği verenlerin yüzde 57,6 oranında üniversite mezunu ve yüzde 63,3 oranında lisansüstü eğitim grubundaki katılımcılar olduğu belirtildi. Araştırmada, Yeşil Sol Parti’nin en çok desteği yüzde 60,2 ile 25-34 yaş aralığından; AK Parti'nin yüzde 37,3 oranında 45-54 yaş aralığından; CHP'nin ise yüzde 20,5 ile 18-24 yaş aralığından aldığı ifade edildi. Kürt seçmenlerin politik tercihlerinin belirlenmesinde “parti sadakatinin” seçim davranışını etkileyen en önemli belirleyen olarak ön plana çıktı. Araştırmada, bu oran yüzde 30,9 olarak belirtildi. Kürt seçmenin oy verme davranışında parti sadakati faktörünün belirgin bir şekilde ön plana çıkmasının, Kürt toplumunda ideolojik saiklerle oy verme davranışının mahiyetini göstermesi açısından önemli olduğu vurgulandı. Genç seçmenlerin daha çok “parti programı ve politikalarını” belirleyici bir faktör olarak ön plana çıkardığı; orta ve üst yaş gruplarında ise bu faktörlerin “parti sadakati” ve “parti lideri” olduğu kaydedildi.  14-28 Mayıs seçimlerinde Kürt seçmenlerin AK Parti’yi tercih etmelerinde en belirgin faktörün "parti lideri", Yeşil Sol Parti’yi tercih etmelerinde "parti sadakati", CHP’yi tercih etmelerinde ise "parti programı ve politikalarının" ön plana çıktığının görüldüğü ifade edildi.

Seçmenin tercihi değişti mi?

Araştırma kapsamında 2018 genel seçimlerindeki seçmen tercihlerine yer verildi. Katılımcıların yüzde 51,1’i HDP, yüzde 22,3’ü AK Parti, yüzde 5’i CHP’ye oy verdiklerini belirtti. 2018 yılında AK Parti’ye oy veren seçmenlerin yüzde 82,1’inin 2023’te de AKP’ye oy verdiği belirtildi. AK Parti’nin 2018 seçmenlerinden yüzde 3,7’sinin CHP’ye, yüzde 2,3’ünün Yeşil Sol Parti’ye geçiş yaptıkları belirtti. 2018’de CHP’ye oy veren seçmenlerin yüzde 72,1’i 2023’te de CHP’ye oy verdiğini aktardı. 2018’de HDP’ye oy veren seçmenlerin yüzde 84,9’'unun 2023’te de HDP’ye oy verdiği ifade edildi. Ancak 2018'de HDP'ye oy verdiklerini belirten seçmenlerden yüzde 9,7’sinin 2023’te CHP’ye geçiş yaptıkları ifade edildi.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri

Katılımcıların yüzde 68.5'inin 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kemal Kılıçdaroğlu'nu tercih ettiği ve yüzde 23.2'sinin Recep Tayyip Erdoğan'ı tercih ettiği kaydedildi. Katılımcıların cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanma davranışını belirleyen etkenlere de yer verildi. En önemli etken yüzde 49.7 ile "stratejik oy kullandım" olarak belirlendi. Araştırmada, Erdoğan’ın AK Partili Kürt seçmenler nezdinde daha istikrarlı bir şekilde desteklendiğinin gözlemlendiği, Kılıçdaroğlu’nun Yeşil Sol Parti başta olmak üzere kendi partisi CHP’li seçmenler tarafından da “kendi adayı” olarak tercih edilmediği ifade edildi. Ayrıca Kılıçdaroğlu'nun çoğunlukta stratejik oy kullanımı dolayısıyla desteklendiğinin görüldüğüne işaret edildi.

Seçmen birebir iletişim istiyor

"Yerel seçimlerde partilerin toplumla daha iyi ilişkiler kurması için en öncelikli olarak hangi adımı atması gerektiği düşünüyorsunuz" sorusu araştırma kapsamında sorulan sorulardan oldu. Katılımcıların yüzde 51.5'i "birebir iletişim kurma yönteminin" en etkili yol olduğunu, yüzde 16.4'ünün "sanal medya ve dijital platformların" etkin bir şekilde kullanılmasının önemini vurgu yaptı. Katılımcıların yüzde 15.9'u, mahalle ve semt toplantılarının düzenlenmesinin seçmenle ilişkileri kuvvetlendireceğini dile getirdi. Katılımcıların yüzde 13.8’i ise miting düzenlemenin önemine işaret etti. 2024 yerel seçimlerinde Yeşil Sol Parti’nin yüzde 50,6 oranında katılımcıların yarıdan fazlası tarafından tercih edildiği aktarıldı. AK Parti’nin yüzde 17.2, CHP’nin ise yüzde 7.2 oranında desteklendiği kaydedildi.

Hangi partinin oyları düştü?

HDP’nin 2018 genel seçimlerindeki yüzde 51,1, 2019 yerel seçimlerindeki yüzde 50,8 ve 2023 genel seçimlerindeki yüzde 51 oy oranlarını koruduğu belirtildi. AK Parti’nin son genel seçimler kıyaslandığında oylarının yaklaşık 5 puana yakın bir düşüş eğiliminde olduğunun görüldüğüne yer verildi. Araştırmaya göre; son genel seçimlerle kıyaslandığında CHP’nin önümüzdeki yerel seçimlerde Kürt seçmenlerden alması muhtemel oyları yaklaşık yarı yarıya düştü. Son genel seçimlerde katılımcıların yüzde 14.2’sinin oyunu almış olan CHP, önümüzdeki seçimlerde katılımcıların yüzde 7.2’sinin desteğini aldığına yer verildi. Türkiye İşçi Partisi’ni (TİP) yerel seçimlerde destekleyeceklerini belirtenlerin oranı yüzde 1,3'te kaldı. aporda, "kararsız", "fikir belirtmeyen", "oy kullanmayı düşünmeyen" ve "cevap vermek istemeyenlerin" oluşturduğu gri alanların varlığının da dikkat çeken bir noktada olduğunun altı çizildi. Araştırmada, katılımcıların son genel seçimlerde vermiş oldukları oylar ve önümüzdeki yerel seçimlerde hangi partiye oy vereceklerine yer verildi. Buna göre; AK Parti seçmeninin yüzde 79.7’si tekrar AK Parti’ye, Yeşil Sol Parti seçmeninin yüzde 89.3'ü tekrar Yeşil Sol Parti’ye oy verecek. CHP’yi destekleyeceğini belirten HDP’li katılımcıların oranı ise, yüzde 2.5. CHP seçmeninin yüzde 38.9’u tekrar CHP'ye oy vereceğini; yüzde 19.5'i HDP'yi destekleme eğiliminde, yüzde 24.7’sinin ise kararsız olarak ölçüldüğü belirtildi.

Seçmenin ittifaklara bakışı!

Araştırmada, oy kullanmadığını belirten seçmenlerin yüzde 46,2’si, tekrar oy kullanmayı düşünmediğini söyledi. Yüzde 15,4’ünün Yeşil Sol Parti’ye yönelik bir eğilim izlediği ifade edildi. Araştırmada, 2023 seçimleriyle kıyaslandığında HDP’nin 2024 yerel seçimler bağlamında hem oylarını koruduğu hem de özellikle her beş CHP’liden birinin oyunu alma eğiliminde olduğu; AK Parti’nin oylarının yüzde 80’ini koruduğu ancak seçmeninde kararsız oranının artış gösterdiğine dikkat çekildi. CHP’nin ise son seçimlerle kıyaslandığında seçmenlerinin sadece yüzde 38.9’u tarafından tercih edildiği, CHP’li seçmenlerin yüzde 24.7’si kararsızken, yüzde 19.5’i ise HDP’yi tercih etme eğiliminde olduğu ifade edildi. "Yerel seçimlerde partinizin başka bir parti ya da partilerle ittifak kurmasına nasıl bakıyorsunuz" sorusunda AKP seçmeninin, diğer partilerin seçmenlerine göre ittifaklara daha olumlu baktığı tespitine yer verildi. Bu oran ise yüzde 50,2 oldu. Yeşil Sol Parti seçmenleri arasında ittifaklara "olumlu" bakanların oranı yüzde 39.8, "olumsuz" bakanların oranın yüzde 30.5 oldu. CHP seçmeni ise ittifaklara en olumsuz bakan grup olarak, yüzde 35,3 oran olarak ölçüldü.