Diyarbakır’ın gerçek yerlileri kimler?

AMİDA HABER - Diyarbakır’ın yerli halkı sorusu, yalnızca bugünkü etnik kimliklerle değil, insanlık tarihinin başlangıç noktalarıyla ilişkilidir. Bismil’deki Körtik Tepe ve Ergani’deki Çayönü Tepesi, M.Ö. 10.000’li yıllara kadar uzanan yerleşik yaşam izleriyle, bu toprakların Anadolu ve Mezopotamya’nın ilk tarımcı topluluklarına ev sahipliği yaptığını göstermektedir. Bu erken halklar, günümüzde etnik olarak tanımlanmasa da Diyarbakır’ın en eski yerlileriydi.

Tarih boyunca gelen uygarlıklar

M.Ö. 3.000’li yıllarda Hurriler bu bölgeye egemen olmuş, ardından Mitaniler, Urartular, Asurlar, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler, Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler, Selçuklular, Akkoyunlular ve Osmanlılar gibi birçok devlet bu kadim şehre hâkim olmuştur. Her biri, farklı halkların Diyarbakır’a yerleşmesini ve kimliğine katkıda bulunmasını sağlamıştır.

Günümüzde Diyarbakır’ın yerli halkları

Tarihsel olarak Diyarbakır’da yaşayan halkların başında Kürtler, Zazalar, Araplar, Türkler, Süryaniler, Ermeniler ve Yahudiler yer alır. Bu halkların çoğu yüzyıllardır Diyarbakır’da yaşamış, bu coğrafyanın kültürünü ve sosyal yapısını birlikte şekillendirmiştir.

• Kürtler, özellikle Osmanlı öncesinden itibaren bölge nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturmuş, bugün de Diyarbakır’ın en büyük etnik grubudur.

• Zazalar, kentin kuzeyinde ve çevre ilçelerinde yaşayan, köklü yerleşik halklardan biridir.

• Ermeniler ve Süryaniler, özellikle Osmanlı dönemine kadar Diyarbakır’ın merkezinde, Silvan ve Lice gibi ilçelerde yoğun olarak yaşamış; zanaatkârlık, ticaret ve mimari alanda önemli izler bırakmıştır.

• Türkler, Selçuklu ve Osmanlı döneminde idari merkez olarak kurulan yapılarla birlikte Diyarbakır’ın kent merkezinde yer almıştır.

•Araplar, özellikle Abbasi ve Eyyubi dönemlerinde yerleşmiş, bugün hâlâ bazı mahallelerde ve köylerde varlıklarını sürdürmektedirler.

• Yahudiler, özellikle Sur ilçesinde küçük bir topluluk olarak yüzyıllarca var olmuş, ticari yaşamda etkili olmuşlardır.

Yerlilik kültürel süreklilikle tanımlanır

Diyarbakır’da "yerli" olmak sadece ne kadar süredir orada yaşandığıyla değil, kentin tarihsel-kültürel hafızasıyla kurulan bağla da tanımlanır. Diyarbakır’ın yerlileri, bu şehirde kuşaklar boyunca yaşayan, Surlar’dan gelen sesi, Hevsel Bahçeleri’nin yeşilini, Dengbêjlerin sesini bilen; camileri, kiliseleri, hanları ve sokakları sahiplenen herkestir.

Diyarbakır’ın yerlileri, on binlerce yıl öncesine dayanan çok katmanlı bir geçmişin taşıyıcılarıdır. Kürtler, Zazalar, Süryaniler, Ermeniler, Araplar, Türkler ve diğer tüm halklar, bu şehrin asli unsurlarıdır. Bu topluluklar, Diyarbakır’ın hem tarihsel hem de kültürel mirasını birlikte şekillendirmiş, kentin "yerli" ruhunu var eden temel taşlar olmuştur.