Rapor yayınlandı: GGC’den yerel medya için acil eylem çağrısı

AMİDA HABER - Türkiye'deki yerel internet haber sitelerinin derinleşen ekonomik ve yapısal krizine dikkat çekmek amacıyla Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti (GGC) ev sahipliğinde geçtiğimiz günlerde Diyarbakır’da kritik bir toplantı gerçekleştirildi. Basın İlan Kurumu'na (BİK) bağlı yerel medya yöneticileri ve gazetecilerin katıldığı zirvede, sektörün artık sürdürülemez bir noktaya geldiği rakamlarla gözler önüne serildi.

Yerel medya zarar ediyor

GGC’nin toplantının ardından hazırladığı raporda, özellikle BİK'in 1500 tekil kullanıcı ve 1 dakikalık ortalama ziyaret süresi gibi kriterlerinin dijital çağın okur alışkanlıklarıyla uyuşmadığını ve Google'ın ulusal medyayı kayıran algoritma değişikliklerinin yerel sitelerin trafik ve reklam gelirlerini keskin bir şekilde düşürdüğü vurgulandı. Raporda, "8 çalışanı olan bir sitenin maaş gideri 240 bin TL iken, BİK'ten elde edilebilecek gelir 200 bin TL'de kalmaktadır. Bu tablo, kuruluşlarımızın her ay zarar ettiğini gösteriyor," denilerek yerel medyanın yalnızca ekonomik değil, demokratik bir krizle de karşı karşıya olduğu belirtildi.

Rapor Cumhurbaşkanı Başdanışmanına sunuldu

Yerel internet siteleri toplantısı sonrası hazırlanan rapor, dün GGC Başkanı Felat Bozarslan tarafından Ankara’da Cumhurbaşkanı başdanışmanı ve Basın İlan Kurulu Genel Kurul Üyesi Saadet Oruç’a teslim edildi.

BASIN İLAN KURUMU’NA (BİK) BAĞLI YEREL İNTERNET SİTELERİ TOPLANTISI RAPORU

Konu: Yerel İnternet Sitelerinin Sorunları

Yer: Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti (GGC) – Diyarbakır

Katılımcılar: Yerel medya temsilcileri, internet sitesi yöneticileri, gazeteciler

1.⁠ ⁠GİRİŞ

Yerel internet medyası, Türkiye’de son yıllarda hem dijital dönüşümün hem de yapısal dönüşümsüzlüğün en büyük yükünü taşıyan kesim haline geldi. Bu çerçevede Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti öncülüğünde yapılan toplantıda, Basın İlan Kurumu’na (BİK) bağlı yerel internet haber sitelerinin giderek derinleşen yapısal ve ekonomik sorunları masaya yatırıldı.

Toplantı, yerel internet medyasının dijital dönüşüm sürecinde karşılaştığı bu çok yönlü sorunlara dikkat çekmek, çözüm önerileri geliştirmek ve bu önerilerin ilgili kurumlar tarafından değerlendirilmesini sağlamak amacıyla gerçekleştirildi.

Katılımcılar, özellikle BİK kriterlerinin uygulanabilirlikten uzak hale gelmesi, Google algoritmalarının yerel medyayı görünmez kılması ve ilan gelirlerindeki keskin düşüşün sektörü sürdürülemez bir noktaya sürüklediğini vurguladı.

Dile getirilen değerlendirmeler ve mevcut durum, yalnızca ekonomik bir krizi değil, aynı zamanda demokratik kamusal alanın daralmasını da gözler önüne sermektedir.

2.⁠ ⁠BİK KRİTERLERİ VE YEREL MEDYANIN GERÇEKLERİ

Katılımcılar, mevcut BİK kriterlerinin yerel medyanın ekonomik, teknik ve sosyolojik koşullarıyla uyuşmadığını belirterek, şu tespitleri dile getirdi:

1500 tekil kullanıcı şartı, özellikle sosyal medya çağında gerçekçi olmaktan uzak. Haber sitelerine doğrudan giriş yapan kullanıcı sayısı her geçen gün azalırken, erişim büyük ölçüde sosyal medya ve arama motorları üzerinden sağlanıyor. Bu nedenle, BİK’in “günlük 1500 tekil ziyaretçi” şartı yerel basın için neredeyse ulaşılamaz bir hedef haline gelmiştir.

1 dakikalık ortalama ziyaret süresi kriteri de benzer şekilde sahadan kopuk bir uygulamadır. Günümüz okur alışkanlıkları kısa içerikler, hızlı tüketim ve görsel yoğunluk üzerine kuruludur. Bu gerçek göz ardı edilmemeli, yerel haberciliğin dinamiklerine uygun bir değerlendirme sistemi getirilmelidir.

10 bin tıklanma ve 30 bin görüntüleme şartlarının da özellikle Google’ın algoritma değişikliklerinden sonra yerel medya için “ölçülemez” hale geldiği dile getirildi.

Katılımcılar, bu kriterlerin yerel medya gerçeklerine göre yeniden düzenlenmesi gerektiği konusunda hemfikirdi.

Sonuç olarak, mevcut BİK kriterlerinin yerel gazeteciliği güçlendirmek yerine zayıflattığı, sistemin “ölçüm odaklı” değil “kamu yararı odaklı” olması gerektiği vurgulandı.

Yerel basın can çekişiyordu: Bakanlık harekete geçti

3.⁠ ⁠GOOGLE ALGORİTMA DEĞİŞİKLİKLERİ VE GÖRÜNÜRLÜK KAYBI

Toplantının en tartışmalı başlıklarından biri, Google’ın haber sıralama algoritmalarında yaptığı değişiklikler oldu. Katılımcılar, bu değişikliklerle birlikte yerel haberlerin dijital görünürlüğünün dramatik biçimde azaldığını belirtti.

Google’ın “Keşfet” ve “Haberler” bölümlerinde ulusal medya kuruluşlarına öncelik tanıdığı, yerel içeriklerin arka planda kaldığı aktarıldı.

Bu durum, hem trafik hem de reklam gelirlerinde ciddi düşüşlere yol açmıştır.

Yerel medya siteleri, ulusal kuruluşlarla aynı koşullarda rekabet edememekte, algoritmik eşitsizlik giderek dijital tekelleşmeye dönüşmektedir.

Katılımcılar, BİK’in yerel medya lehine koruyucu ve dengeleyici politikalar geliştirmesi, Google ile doğrudan temasa geçerek yerel içeriklerin dijital görünürlüğünü artıracak adımlar atması gerektiğini vurguladı.

4.⁠ ⁠EKONOMİK GERÇEKLER VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KRİZİ

Yerel medya temsilcileri, toplantının en çarpıcı kısmında ekonomik verileri ortaya koyarak sektörün sürdürülemez hale geldiğini rakamlarla ifade etti:

8 çalışanı bulunan bir internet sitesinin yalnızca maaş gideri yaklaşık 240 bin TL’yi bulmaktadır.

BİK kriterlerinin tümü karşılanıp ilan desteği alınsa bile elde edilebilecek gelir yaklaşık 200 bin TL (Diyarbakır için) civarındadır.

Bu hesaplamaya elektrik, kira, ekipman, internet, vergiler ve genel giderler dahil değildir.

Bu tablo, yerel medya kuruluşlarının ayakta kalabilmek için her ay zarar etmek zorunda kaldığını göstermektedir.

Katılımcılar ayrıca, Şanlıurfa’da 6 personel şartı aranırken, Diyarbakır’da 8 personel zorunluluğunun adaletsiz bir uygulama olduğunu vurgulayıp eşitlenme talebinde bulundu.

5.⁠ ⁠İLAN VE İHALE SİSTEMİNDEKİ EŞİTSİZLİKLER

Toplantıda, ilan gelirlerinin daralması ve ilan dağıtım sistemindeki adaletsizlikler detaylı biçimde tartışıldı.

a.İhale İlanları

2024 yılında Diyarbakır’da yaklaşık 1600 ihale yapılmıştır.

1 Ocak – 1 Ekim 2025 tarihleri arasında 14 bin 474 doğrudan temin ihalesi, 345 adet 21/B usulü ihale yapılmıştır.

Ancak bu ihalelerin büyük bölümü KİK usulünde olan 21/B kapsamında (Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” ) maddesine dayandırılarak yapılmaktadır.

Ancak bu maddeye göre yapılabilmesi için daha önce emsal olan dava konusunda İdare Mahkemesi’nce; ihalenin pazarlık usulü ile yapılabilmesi için 4734 sayılı Kanunun 21/b maddesinde yer alan iki şartın bir arada ve birbirine bağlı olarak gerçekleşmesi gerektiği, birinci şartın doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması gerekir. Kararlarına aykırı olarak ihale yapılmaktadır.

Kısacası 21b maddesine aykırı bir şekilde ihale yapılmakta ve çok düşük kırımlarla ihale verilerek kamu kurumu zarara uğratılmaktadır.

1. İcra İlanları

Adalet Bakanlığı’nın hazırlık aşamasında olduğu “icra ilanlarının artık gazetelerde yayımlanmaması” planı, yerel medyaya en büyük darbelerden biri olarak değerlendirildi. Katılımcılar, bu düzenlemeden vazgeçilmesi için ortak bir çağrı yaptı.

1. İlan Pastasının Dağılımı

Türkiye genelinde her ay yaklaşık 2 milyon 500 ihale yapılmasına rağmen, ilan pastasının “dokuz parçaya” bölünmesi yerel medyanın payını ciddi biçimde azaltmaktadır.

Ayrıca, ihalelerin genellikle aynı firmalara verilmesi rekabeti zayıflatmakta, şeffaflığı ortadan kaldırmaktadır.

6.⁠ ⁠GENEL SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Toplantının sonunda öne çıkan öneriler şöyle özetlenmiştir:

1: BİK kriterleri, yerel medya gerçeklerine göre yeniden düzenlenmeli; dijital habercilikte erişim biçimleri, bölgesel farklar ve kullanıcı davranışları dikkate alınmalıdır.

2: Google algoritmalarının yerel medya üzerindeki etkilerine karşı, BİK ve ilgili bakanlıklar dengeleyici dijital politikalar geliştirmelidir.

3: İhale ilanlarının EKAP’ta yayımlanması ve ilan bedelinin müteahhit tarafından ödenmesi sistemi hayata geçirilmelidir.

4: İcra ilanlarının gazetelerde yayımlanması uygulamasına devam edilmesi için yasal düzenleme yapılmalıdır.

5: 21/B ihalelerinin şeffaf biçimde raporlanması sağlanmalıdır.

İlan pastasının büyümesi, doğrudan istihdam artışına ve medya çalışanlarının güvencesine katkı sağlayacaktır.

7.⁠ ⁠SONUÇ

Güneydoğu Gazeteciler Cemiyeti’nin öncülüğünde yapılan toplantı, yerel internet medyasının ekonomik, yapısal ve dijital kuşatma altında olduğunu açıkça göstermiştir.

Katılımcılar, yerel medyanın yalnızca bir “ekonomi sektörü” değil, demokratik toplum düzeninin temel taşı olduğunu vurgulamıştır.

BİK ve ilgili kurumlara, yerel medyanın sesi duyulmaz hale gelmeden acil düzenleme çağrısı yapılmıştır.

Aksi takdirde, yerel basının çöküşü yalnızca gazetecilerin değil, toplumun haber alma hakkının da çöküşü anlamına gelecektir.