Kürtler, dünyada yaklaşık olarak 50 milyon civarında nüfuslarıyla, Mezopotamya başta olmak üzere, Orta Doğu, Kafkaslar, Balkanlar ve Avrupa gibi geniş bir coğrafyada yaşam sürdüren kozmopolit bir yapıya sahip kadim bir halktır.
Kürtler, gerek kullandıkları dil gerekse inançsal açıdan oldukça heterojen bir kültürel dokuyu oluşturmaktadırlar. Bu kadim halk, Yezdanilik’ten, Zerdüştlük'e, Ezidilik'ten, Alevilik'e ve İslamiyet dâhil diğer semavi dinlerden oldukça geniş bir inanç zenginliğine sahiptir. İşin özü burada Kürtler ’in kültürel arka planını anlatmaktan ziyade yani her yönüyle hem etimolojik hem de antropolojik derinlikte ele alması gereken Kürt kültürünün sadece spesifik bir öğesi olan Ser Sala Kûrda’yı “ Seré Salé” yi ele almaya çalışacağım.
Kürtler, gerek İslam öncesi ve gerekse İslamiyet’le beraber, kültürel ve inançsal olarak yaptıkları kutlamalar, gerçekleştirdikleri geleneksel etkinlikler yöreden yöreye dahi oldukça çeşitlilik göstermektedir.
Binlerce yıldan beridir Kürtler, 13 Ocak tarihini yeni yılın başlangıcı olarak kabul eder.(aynı zamanda “Çile” nin de ortasına denk gelen zamandır.)Kürtler de “Çile” 40 günlük kış mevsiminin en sert dönemini(zemheri) ifade eder.
Dünyada miladi takvimi esas alarak 1 Ocak’ta kutlanan yılbaşı, Kürtler tarafından Hicri(Julien) takvimine göre 13 Ocak’ı 14 Ocak’a bağlayan gece olarak kutlanmaya devam ediliyor. Kürtlerin, yüzyıllardır kutladıkları bu kültürel ritüel, Mezopotamya’nın kadim halklarından Sümer ve Babillere kadar uzanıyor.
Serê Salê, kutlamalarında kadınlar erkek kılığına, erkeklerde kadın kılığına girer. Çocuklar da ya bir hayvan ya da Kalikê Sersalê (Yılbaşı Dedesi) kılığına girerek davul, zurna ve erbane eşliğinde evler ” Serê salê, binê salê pir qurban xortê malê” ya da “Serê salê, bine salê xwedê kurekê bide wê malê” sözleriyle dolaşılarak kapılar çalınır. Karşılayanlarda “Ser sala we pîroz be” diyerek ikramlarda bulunurlar.(bu ikramlar bazen tahıl bazen pestil, kuru üzüm, un, şeker v.b. olur)Bazı kaynaklarda dayanışma amaçlı bazı kaynaklarda da eğlence amaçlı bir şeyler toplandığı ifade edilir.
Serê Salê, etkinliği günümüzde her ne kadar modernitenin gölgesinde kalmış olsa da Diyarbekir, Mardin ve Siirt başta olmak üzere birçok bölge ilinde ve özellikle kırsalda halen kutlanmaktadır. Kültürel değerlerin korunması adına kurulan kültür- sanat merkezleri aracılığıyla bu ve benzer folklorik öğeler yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Etnik kimlikleri ayakta tutan en önemli şey; kültürel öğelerin şartlar ne olursa olsun yaşatılmasıdır.
Ser sala me pir dîrokîye
Dîroka me pir dewlement e
Bê çand na be
Çanda me gelek rengîne
Ji bo jiyanek rûmet
Xwedî li çanda xwe derkeve